Woordgebruik in onze samenleving en de politiek

[Geertjan Benus]

Met de inhoud van de politiek, bemoei ik mij niet. Hooguit dan dat ik van mening ben dat de politiek over de inhoud moet gaan. Wel ben ik nieuwsgierig, zoals andere burgers, naar de ontwikkeling van politieke standpunten.

Naast de inhoud staat ' de betrekking'. De betrekking komt voort uit ingenomen standpunten over de inhoud. Met ‘betrekking’ bedoel ik hoe de politici zich tot elkaar gaan verhouden. Feitelijk houdt de voor burgers zichtbare politiek in dat het kabinet in discussie gaat met de Tweede Kamer over het door het kabinet te voeren beleid. En soms ook wel over het gevoerde beleid. Meestal is in dat laatste geval iets mis gegaan.

In de discussie met de Tweede Kamer leggen kabinetsleden verantwoording af. In de afgelopen dagen ging het over de troonrede en de gevolgen van die rede voor het te voeren beleid. Ik volgde met stijgende verbazing de berichtgeving in mijn krant, het AD. Over het geheel gezien las ik in deze krant vandaag veel over het taalgebruik en weinig over de inhoud. Dat vind ik jammer. Dat zal ook mogelijk aan de redactie van de krant liggen. En wellicht ligt het aan de inhoudelijkheid van het debat zelf. Vandaag in het AD op de voorpagina: ‘Coalitie bewaart geduld met W’ en daarboven een transcriptie van een uitwisseling op betrekkingsniveau tussen de heer W. en premier R. Over een aap die al of niet uit de mouw was gekomen.

Taal komt voort uit onze cultuur. Taal is levend, dus in beweging. Bargoens hoort bij elke taal. Ook het Bargoens leeft. Als het goed is, is taal geen onderwerp van politieke discussie. Als het niet goed is, wel. Taal komt namelijk voort uit onze cultuur en is vanzelfsprekend. Taal leeft ook in subculturen. Op bladzijde 4 van de krant gaat het AD in op ‘politiek beledigen’ en Hans van Z. (de journalist) haalt voorbeelden uit een andere cultuur: de Britse. Hij gaat terug tot ergens in het midden van de negentiende eeuw in Engeland. Zijn artikel maakt dat het AD ‘het Bargoens’ verheft tot een politieke vaardigheid: ‘politiek beledigen’ als functioneel in te zetten instrument.

In het dagelijks leven beginnen mensen te beledigen wanneer ze geen argumenten meer hebben. Ze hebben het gevoel, maar kunnen het niet onderbouwen met inhoud. De laatste troef is van diegene die ‘het framen’ van zijn tegenstander het eerst gebruikt: zie de kop van het artikel ‘U is een rotte makreel’. Ik hoor het de heer C. nog niet zeggen: ‘U is een rotte makreel met geverfde schubben mijnheer W. omdat u niet uitkomt voor uw wérkelijke kleur. U is waterverf!’ Daarvoor is de heer C. te veel een politicus in hart en nieren en heeft hij teveel inhoudelijke argumenten voor de hand. Hij zal dus nooit de eerste zijn met dergelijke uitdrukkingen. 

Een kleine voorbeschouwing op wat komen kan.

Taal is levend en kan (sub)culturen beïnvloeden. Tot nu toe heeft het Bargoens vooral het algemeen beschaafd Nederlands beïnvloed. ‘Tot in de pruimentijd’ komt uit het Bargoens, en is nu een ingeburgerde uitdrukking. Dat voorspelt iets voor de richting waarin onze cultuur zich in rapper tempo zal gaan bewegen onder de bezieling van de straks wekelijkse publiekelijke voorstellingen in de Tweede Kamer. Ik hoor het debat al gevoerd worden, over ongeveer een jaar. In de Tweede Kamer:  ‘Heren, laten we de slappe was bijdrukken. Dan krijgt het gepeupel weer harde grijpstuivers in het handje.’ En ‘Minister u bent een boterletter als u doorgaat met de invloed van het befgajes op de politiek. U kunt mij de kloten kussen met dat beleid’.

Wanneer de Tweede Kamer onze samenleving vertegenwoordigt, moet in de presentatie elke afzonderlijke politicus representatief proberen te zijn voor de hele samenleving. Stel wanneer Kamerleden die aspiratie niet zouden hebben, kan elke politicus er donder op zeggen dat hij geen stemmen erbij krijgt. Hij kan op geen enkele manier de burgers die nog niet op hem of haar hebben gestemd, overtuigen van zijn of haar gelijk. Dan komt de boel vaster te zitten dan het muurvaste dat aanleiding was om te kijken naar mogelijke veranderingen in de politiek. Als wezenlijk niets verandert, heeft een ander taalgebruik in het parlement niet de gewenste invloed. Of alle Kamerleden afzonderlijk moeten uit zijn op een individueel veroorzaakte hype. Dan gaan mensen stemmen op ‘het taalgebruik van de politicus’ en krijgt ‘de betrekking’ een inhoudelijke betekenis.

De echte politicus heeft inhoudelijke argumenten en kan die op een voor iedereen te volgen manier onder begrijpelijke woorden brengen op het juiste moment. Wanneer straks ook de échte politicus er als de kippen bij moet zijn om de dodelijke bezwering uit te spreken, houdt het inhoudelijk debat snel op. Dán zijn we nog eens in de aap gelogeerd…