Over Bertolt Brecht met een bericht van hem uit 1939 voor de generaties na hem.

[Geertjan Benus]

Bertolt Brecht voor het comité tegen on-Amerikaanse activiteiten

Ik schrijf dit bericht niet zonder toeval juist vandaag. Het is 16.00 uur en in Utrecht echoën soms flarden van festiviteiten vanuit vertes. Het feest lijkt begonnen. We vieren onze vrijheid. Vrijheid is in mijn ogen “zonder dwang keuzes maken vanuit diep doorleefde persoonlijke argumenten”.
Wij Nederlanders, zijn trots op onze cultuur en op onze waarden. Daarom zullen die argumenten zeker ook ingegeven zijn vanuit onze cultuur en de waarden die daarbij horen. Onze grondwet is daarvan een goede weergave. De tekst die bij huwelijksvoltrekkingen uitgesproken wordt (volgens mij over nagenoeg de hele wereld) spreekt van die cultuur en die waarden boekdelen.

Dat neemt niet weg dat anno 2014 onder meer "trouw" een ander begrip is geworden dan het een begrip was vóór en enkele decennia na de Tweede Wereldoorlog. Trouw kan nu eerder uit de hand lopen dan te weinig getoond. Als een mens op zijn zestigste niet minimaal twee keer gescheiden is geweest en weer hertrouwd, is er "iets goed misgegaan in zijn leven". Dat lijkt in mijn beleving één van de kenmerken van onze huidige tijd te zijn.
Sommige mensen die over onze vrijheid gaan, ervaren mijn vrijheidsbeleving als nogal onmetelijk. Toch besef ik scherp en bewust dat aan vrijheid grenzen zitten. Voor dat besef heb ik geen autoriteiten nodig. Ik draag dit ook uit in wat ik openlijk zeg en schrijf.

Bertolt Brecht

Vandaag kwam Bertolt Brecht op mijn pad. Ik nam de vrijheid mij een beetje te verdiepen in zijn leven. Hij leefde in tijden die vergelijkbaar zijn met die van ons nu, wereldwijd gesproken. De vraag is of wij - nu het nog kan - van Bertolt Brecht kunnen leren.

In 1939 zegt hij voor de mensen die na hem komen “Ich lebe in finsteren Zeiten”… “Ik leef in donkere tijden”….en “Ik verdien nog mijn onderhoud, maar dat is niet meer dan toeval. “…:

Een bericht van Bertolt Brecht voor de generaties na hem.   

Bertolt Brecht (1898 – 1956) schreef Der gute Mensch von Sezuan in 1941. In 1943 werd het stuk één keer uitgevoerd. Het is een sociaaleconomisch drama te noemen. Vragen uit de ethiek staan in dit toneelstuk centraal. In het stuk laat de schrijver zijn spelers bovendien de vraag stellen of er nog wel goede mensen zijn.

Bertolt Brecht is in 1933 naar de VS gevlucht. In de VS zat men niet te wachten op vragen uit de ethiek. Hij had geen succes en was ontgoocheld. Hij wordt daar communist genoemd, vervolgd in de koude oorlog en moest noodgedwongen terug en nu dan naar oost Duitsland omdat hij niet welkom was in het door de VS beheerste deel van Duitsland. Ook in de DDR was niet elk stuk van hem welkom. Zijn stukken werden buiten de DDR opgevoerd en hij kreeg met de DDR-­­­censuur te maken.

Het spel in de uitvoering van 1961 is uiteraard gedateerd. Ik vind het interessant het stuk op de inhoud te zien als het gaat om de geschetste problemen op sociaaleconomisch gebied. Het gaat mij ook om de menselijke relaties die zijn verbeeld. Bovendien zijn de dialogen in deze uitvoering dan weliswaar weinig dynamisch en klinken ze weinig natuurlijk (kenmerk van het toneel in die tijd) maar de Duitse taal is mooi en duidelijk gesproken.