Pesten veroorzaakt veel leed en kost veel geld

[Govert Apol]

Het thema pesten blijft actueel

In 2015 hebben ruim 1,2 miljoen werknemers te maken gehad met discriminatie, pesten of (seksuele) intimidatie op het werk. Het aantal werknemers dat werd gepest bedraagt meer dan een half miljoen. Vroeg of laat wordt daarvoor de prijs betaald: leed bij het slachtoffer en de schade van uitval wegens ziekte bij de werkgever.

Het onderwerp is (nog steeds) actueel. Op 25 september j.l. heeft de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een brief aan de Tweede Kamer gezonden, waarin een campagne wordt aangekondigd die is gericht op systematische, preventieve aanpak.

Leed: Plagen is niet hetzelfde als pesten

Humor is belangrijk voor een prettige werkomgeving. Lachen op het werk houdt mensen gezond en motiveert tot goede prestaties. Een plagerijtje is doorgaans leuk. Pesten echter, kan dodelijk zijn.

In een optimale situatie moet het werk zelf boeiend en uitdagend zijn, moeten de werkomstandigheden Arbo-technisch in orde zijn en zal de werknemer doorgaans met een zeker enthousiasme naar kantoor gaan. In een gezonde werksituatie is humor essentieel en is het maken van grapjes heel normaal. Ook grapjes en een plagerijtje waarbij een collega soms voor joker wordt gezet zijn zeker acceptabel, mits de werkomgeving veilig is en degene die “het slachtoffer” is van zo’n grapje daarover ook zelf (achteraf) kan lachen. Maar als deze grappen niet in collegialiteit worden gemaakt en als er kwaadaardige intenties mee zijn gemoeid en als de werkomgeving niet veilig is en als de “grapjes” een structureel karakter hebben en steeds maar gericht zijn op, c.q. ten koste van die ene collega, dan is er sprake van pesten. Dat is niet acceptabel. Al helemaal niet als ook leidinggevenden zich aan dit gedrag schuldig maken.

Het is evident dat pesten zeer ernstige gevolgen voor het slachtoffer kan hebben. De effecten vertalen zich in gezondheidsproblemen met een frequent ziekteverzuim. In ernstige situaties van pesten kan dit leiden tot een burn-out, PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom) en soms zelfs tot zelfmoord.

De gevolgen van pesten kosten veel geld

Recent gehouden onderzoek door TNO, op verzoek van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, maakt inzichtelijk dat ruim een half miljoen werknemers in het afgelopen jaar te maken hebben gehad met pesten op het werk.

Pesten op werk leidt vroeg of laat tot ziekteverzuim. Berekend is, dat het jaarlijks gaat om 4 miljoen verzuimdagen, die gerelateerd zijn aan pesten. TNO heeft berekend dat alleen deze post aan ziekteverzuim de werkgevers 900 miljoen euro aan loondoorbetaling kost.  

Uit dit onderzoek kwam ook naar voren dat de helft van de leidinggevenden en veertig procent van de werknemers weleens heeft meegemaakt dat een collega werd gepest. Het fenomeen is dus bekend, maar er wordt kennelijk niets of veel te weinig aan gedaan om pesten uit te bannen.

Wettelijke plicht voor de werkgever

Artikel 3, lid 2 Arbowet bepaalt dat de  werkgever een beleid dient te voeren, dat is gericht op voorkoming van psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Pesten valt ook onder de definitie van PSA. Het Arbobesluit werkt deze verplichting (in afdeling 4, hoofdstuk 2, artikel 2.15) verder uit en verplicht werkgevers om de risico’s in kaart te brengen in een Risico-Inventarisatie en - Evaluatie. In een Plan van Aanpak moeten maatregelen worden opgenomen ter voorkoming van pesten. De medewerkers moeten worden voorgelicht over de gevolgen van pesten en de maatregelen die het bedrijf heeft getroffen. En er moet een functionaris zijn aangesteld die verantwoordelijk is voor naleving van dit Plan van Aanpak.

Het zou interessant zijn om te onderzoeken hoeveel bedrijven hun zaken wat dit aspect betreft op orde hebben.

Rol van de manager, HRM en de Arboarts

Een goede leidinggevende zal zich moeten bekommeren om het welzijn van elk van zijn medewerkers. En hij/zij zal ook op dat aspect door zijn leidinggevende beoordeeld moeten worden. Dat betekent dat de leidinggevende de ogen en oren open moet houden voor wat er op de werkvloer gebeurt. Management by walking around is nog steeds een kenmerk van een goede leidinggevende. De manager zal niet alleen te allen tijde het aanspreekpunt voor elke medewerker moeten zijn als deze klaagt over pesten of ander niet integer gedrag. Maar hij zal ook zelf alert moeten zijn op wat er zoal in zijn werkomgeving gebeurt. Een regelmatig terugkerend ziekteverzuim van een werknemer moet een lampje doen branden. Wat is er daadwerkelijk aan de hand? Ook de Arboarts zal het aspect pesten, c.q. niet integer gedrag in beschouwing moeten nemen bij een medewerker die zich frequent ziek meldt. Het moet een van zijn standaard-checkpunten zijn.  Datzelfde geldt voor P&O- en HRM-adviseurs. En ook de bestuurder en de Ondernemingsraad moeten het thema pesten als vast punt op hun overlegagenda hebben.

Inschakelen van een derde / extern vertrouwenspersoon

Als degene die gepest wordt geen gehoor daarvoor krijgt bij zijn werkgever, of als de werkgever niet in staat is om deze misstand zelf aan te pakken omdat deze niet beschikt over een eigen vertrouwenspersoon, is het verstandig om daarvoor een externe vertrouwenspersoon in te schakelen. Deze dient te beschikken over ervaring als mediator / conflictbemiddelaar. Zo iemand is bij uitstek geschikt om uit te zoeken wat er aan de hand is en om met alle betrokkenen oplossingsgerichte gesprekken te voeren.

Effectieve aanpak van de problematiek rond pesten is absoluut noodzakelijk. Daarmee kan veel leed worden voorkomen en kunnen aanzienlijke kosten worden bespaard.