De omroep roept om tot zij omvalt

[Bob Smits]

Het wordt een boeiend jaar voor de media. De publieke omroepen die zich klaarmaken voor fusies: de laatste ronde in het teloorgaan van een mooi bestel. Wat Plasterk doet zal uitkomen op een desastreuze actie: het kind met het badwater weggooien zonder er een levensvatbaar alternatief voor in de plaats zetten.
Het valt niet alleen Plasterk te verwijten: de politiek is al langer visieloos aan het kaasschaven. Dat leidt tot bloedende wonden tot de dood erop volgt.
Het is de volgende ronde in de heilloze weg van kostenbesparingen die niet wordt afgewogen tegen het rendement.
Het alternatief, goed gebruik van internet als medium, vindt niet plaats. Dat is allereerst de omroepen zelf te verwijten. Zij gebruiken het meest democratische en innovatieve medium internet op dit moment alleen maar op een platte en defensieve manier: ik noem het oude wijn in nieuwe zakken.
Uitzending gemist is natuurlijk best een mooie toepassing maar net zo innovatief als de uitvinding van de videorecorder van decennia geleden.
Dit gebruik zal bovendien de eindfase van de omroep snel dichterbij brengen: mediaontwikkelingen via internet zijn onvoorstelbaar krachtig en beweeglijk en de kijker laat zich eenvoudigweg niet meer in het keurslijf van omroep en lineaire uitingen dwingen.
Maar ook de wetgeving die als een sterk beperkende factor werkt is hier debet aan: internet is een bijproduct en wordt niet gezien als een echt medium met nieuwe eigenschappen die kunnen worden benut om de kernfunctie van de publieke omroep uit te nutten. Die kernfunctie: het fungeren als een betrouwbare informatieleverancier in een zeer woelige samenleving is meer dan ooit van belang. Bovendien kan het zeer kostenbesparend werken en langs deze weg zouden we wel eens een veel hoger rendement kunnen krijgen.
Het zou Plasterk en de politiek sieren als zij zich realiseren dat Internet het meest indrukwekkende medium is met publiek potentieel. Het stimuleren van werkelijk innovatief gebruik van dit medium, die past bij de typische eigenschappen van deze uitvinding van het millennium, zou tot speerpunt moeten worden gemaakt. Niet het nog verder uitwringen van het publieke bestel want we zullen de inhoudelijke kennis en kunde hard nodig hebben voor het realiseren van een sterk publiek internet.

[Erik van Heeswijk]

Hi Bob,
Het doet me goed te zien dat je zoveel vertrouwen hebt in de (digitale) toekomst van de VPRO. Maar sta me toe mijn tegenreactie in 1 stelling samen te vatten: je hebt nogal wat vertrouwen in de logische gang van zaken.

Uiteraard zal internet ruimte winnen ten koste van lineaire TV (hoewel de statistieken dat nog veel minder duidelijk aangeven dan bij de kranten) en uiteraard zie ik ook een geprofileerde publieke taak op het net. Maar de traditionele media en de commerciele partijen in dit land zullen zich niet zonder slag of stoot gewonnen geven. Nieuwe media binnen de publieke omroep is relatief groot maar staat sterk onder druk. Als de advertentieinkomsten daar wegvallen (op zich een logisch idee) bestaat het gevaar dat we nog verder worden gemarginaliseerd door de NPO en de politiek omdat we niks meer opleveren. Internet zal aan macht blijven winnen, maar dat betekent in dit krachtenveld nog niet automatisch een sterke plek binnen het publieke bestel.

Uiteraard is dat allemaal onnadenkend, onlogisch en onrendabel. Maar he, de VPRO, jij of ik gaan er niet alleen over. Was het maar waar.

[Bob Smits]

Beste Erik,

Ja hoor dat de VPRO het goed doet ben ik met je eens. Geen wonder dat de directie van de Avro met de VPRO wil fuseren (zie de volkskrant van afgelopen di 12 januari j.l.). Maar daar zit natuurlijk ook ten dele mijn angst: stel je eens voor dat er iemand dat als een serieus plan opvat. Daaruit kun je dus ondermeer destilleren dat ik de bezuinigingswoede van Plasterk als een regelrechte ramp ervaar.

Verder wil ik nog even reageren op een paar punten die je noemt:

Het feit dat het bedrijfsleven (is wel een heel ruime term overigens) en Brussel druk uitoefenen om niet te concurreren met belastinggeld is terecht als dat waar zou zijn. Maar daar zit een verkeerde veronderstelling onder namelijk dat internet als medium eigendom is van het bedrijfsleven. En dat klopt niet: het internet heeft een belangrijke publieke component. Sterker nog het is eindelijk het medium terug waar het hoort: als een democratisch en laagdrempelig medium waar iedereen (binnen zekere grenzen) mee kan doen wat hij of zij wil.
En omdat daar dan zo'n enorme explosie aan content ontstaat is er zeker behoefte aan ordening, validatie en duiding. Dat is denk ik als een belangrijke taak van de publieke omroep.

Over innovatie: nee hoor niet alle zaken die de publieke omroep doet moeten innovatief zijn. Dat je internet gebruikt om distributiemanieren te ondersteunen is prima want tenslotte is het in eerste instantie als verwijsmedium uitgevonden. Dus daar ligt ook niet mijn bezwaar.

Mijn punt is dat internet het tv model (radio is een andere medium en heeft door zijn flexibiliteit hier minder last van) in sterke mate aan het uithollen is. De kranten hebben hier al langer last van en zijn ook nauwelijks in staat geweest om hun businessmodel om te draaien terwijl er prima mogelijkheden zijn (hoe lang gaan we nog bomen omzagen en in brievenbussen stoppen).
De tijd van lineaire programmering is snel aan het veranderen. Er zal natuurlijk altijd een deel via deze distributiewijze worden verspreid maar het merendeel van de content kan veel beter a-synchroon en non lineair worden geproduceerd en verspreid.

Zeker 3voor12 is een mooie vinding (maar ook al weer ruim tien jaar oud (het stamt uit de tijd van de digitale zolder) en nog steeds vooral voor een nogal niche doelgroep. En dat terwijl het onderliggende mechanisme geweldig goed gebruikt zou kunnen worden voor ontsluiting en distributie van brede content.

Tenslotte: ja hoor ik zie ook de toekomst van de VPRO met vertrouwen tegemoet (dat heeft vooral met de profilering te maken). En ja ik vind het leuk om online zeeziek te worden van de helling van de Beagle. Ik kan me dus voorstellen dat jij je niet aangesproken voelt. Maar verderop wordt het wel akelig stil.

groet
Bob Smits

[Erik van Heeswijk]

Beste Bob,

Ik kan in de algemene lijn van je verhaal best meegaan, internet is een heel goede manier om de missies van de verschillende omroepen uit te dragen. En uiteraard ligt er nog teveel nadruk op de traditionele kanalen als TV en radio, en zijn de meeste nieuwe media projecten van omroepen helemaal niet zo innovatief. En misschien kun je zelfs wel zeggen dat de publieke omroep op dit vlak wat minder voorloper is geworden. De druk vanuit het bedrijfsleven en vanuit Brussel om online niet te concurreren met belastinggeld heeft daar ongetwijfeld wat mee te maken. Maar ik wil er toch een aantal nuanceringen op aanbrengen.

In de eerste plaats hoeft het vaak helemaal niet zo radicaal innovatief te zijn om te kunnen werken. Uitzending Gemist is inderdaad geen nauwelijks te geloven radicaal concept, maar het werkt wel. VPRO.nl is uiteindelijk een klassieke doorverwijspagina. Het belangrijkste is soms simpelweg dat we distributiemanieren ondersteunen en uitwerken die onze publieke inhoud bij het publiek krijgen. Dan kan het soms helemaal niet schelen of het al gedaan werd.

Ten tweede wordt het er nog behoorlijk wat energie gestoken in Nieuwe Media en kan de publieke omroep zich ook wat meer veroorloven dan de kranten of de commerciële. De totale nieuwe mediabegroting kun je al snel schatten rond de 30 miljoen euro, en hoewel dat nog wat bleekjes afsteekt tegen TV, is het toch een heel bedrag. En naar mijn stellige overtuiging profiteert de gehele sector van wat we daarmee doen.

Tot slot zijn er zeker omroepen die met echt radicale concepten komen. Mijn omroep, de VPRO heeft een terechte reputatie op dit gebied. De muziekcommunity 3voor12 brengt muziekverslaggeving echt een stap verder, Wim de Bie zendt alleen online uit, en ook op het gebied van Wetenschap, Documentaires, Film (Cinema.nl) en Geschiedenis doen we heel veel online. Die traditie brengen we nog een tandje verder met een enorm crossmediaal project als de Beagle. En opgelet: vooral het komend jaar komt er nog een hoop bij!
Ook bij andere omroepen zijn er opgeteld heel veel nieuwe media initiatieven waarvan de meeste mensen het bestaan niet vermoedden. En je hebt gelijk, Bas, de wereld van mediatechnologie gaat erg snel en zal de publieke omroep ongetwijfeld dwingen om er nog radicaler tegenaan te kijken. Er moet nog een hoop gebeuren, maar als VPRO zie ik die toekomst met vertrouwen tegemoet.

Groeten
Erik van Heeswijk
Hoofdredacteur VPRO Digitaal