Wat te doen met de Publieke Omroep?

[Redactie Nederlands MediaNetwerk]

Nu de kabinetsformatie in alle voortvarendheid wordt voorgezet is het misschien een goed moment om vanuit het veld met een mooi advies te komen. Wat te doen met de Publieke Omroep? En wat kunnen we van een regering van CDA/VVD met gedoog PVV verwachten?

[Gerard Bik]

Helemaal mee eens, Trix.
De erfenis van de verzuiling kunnen we best missen. De kijkcijferterreur kunnen we missen als kiespijn. Elke keer opnieuw maken incompetente leiders een neutraal meetinstrument tot allesbepalende maatstaf. Zie ook de citotoetsellende in het onderwijs.

[Job Franken]

2 netten volledig inrichten, beperkte reclame inkomsten toestaan en dan kiezen voor kwaliteitsprogramma's. Met een beperkte hoeveelheid content en 2 netten neemt de publieke omroep dan de bescheiden plaats binnen het mediabestel in die het verdient. Er is ook geen publieke krant, er is geen publiek magazine, er is geen publieke website dus waarom dan wel zo'n uitgebreid tv kanaal? Het medium TV neemt allang niet meer de dominante plek in van weleer en bovendien heeft de publieke omroep veel te lang een veel te grote jas aangetrokken. Tijd voor een beetje passende bescheidenheid, zou ik zeggen.

[Sander Olislagers]

Deze discussie werd ook gevoerd tijdens het laatste Immovator crossmedia zomercafé. Erik van Heeswijk liet in zijn presentatie duidelijk zien dat de kracht van de VPRO hem zit in de crossmediale aanpak. Hij toonde tabellen vol met specifieke uitingen op internet, games, tv, radio en print. Hoewel Erik voorziet dat de kijker steeds meer op zoek gaat na "het merk" achter bepaalde producties, ben ik juist van mening dat het steeds minder belangrijk is wie er achter een bepaalde productie zit. Kijkers willen zich identificeren met een specifieke uiting, een specifiek programma. Ik denk dat het nu al voor vele kijkers onduidelijk en onbelangrijk is welke omroep de afzender is.

Erik vervolgde zijn presentatie door aan te geven dat de VPRO steeds meer een algemene ruimte is waar diverse creatievelingen in-en-uit kunnen lopen. Hij noemde het een 'herberg' voor creatieven.

1 ding is duidelijk; de functie van de omroep moet veranderen. Of beter gezegd; de functie van de werknemers binnen de diverse omroepen moet veranderen. Als men toch al de deur open zet voor anderen, zet dan de deur open voor andere omroepen en hun medewerkers. De behoefte om binnen een specifiek thema (cultuur, kunst, etc) media te maken kan wat mij betreft volledig losstaan van het fenomeen omroep.

Zorg ervoor dat de creatieven binnen de diverse omroepen hun krachten bundelen en in diverse werkgroepen de specifieke creatieve vraagstukken behandelen. De overhead die er ontstaat om voor elk thema, voor elke visie, en voor elke mening een aparte omroep op te richten zorgt voor overhead(kosten) die beter ingezet kunnen worden in het creatieve en innovatieve proces.

De publieke omroep zoals we die nu kennen zie ik in de toekomst compleet verdwijnen. Het publieke domein moet gebruikt worden voor innovatie, experimenteren en vooral ook delen van kennis. Vooral dat laatste kan het beste als de publieke omroepen niet hoeven te concurreren met elkaar.

[Gerard Bik]

Het probleem is dat (kijk)cijfers een schijn van objectiviteit hebben. Het lijkt er sterk op dat er in de programmaleiding geen mensen meer zijn die kwaliteit kunnen onderscheiden, of dat dúrven. Daarom verzanden we in irrelevante spelletjes met statistieken. Een beetje de karikaturale ambtenarenmentaliteit. In een creatieve omgeving is dat dodelijk.

Trix Vertogen zei:

Nou daar zeg je wat, mooie vergelijking met Cito. Ik snap niet dat professionals continu bezig zijn om appels met peren te vergelijken, telkens maar weer. Wat maakt het uit hoeveel mensen naar een programma kijken? Of dat er nou 100 duizend of 800 duizend zijn, zegt niets over de kwaliteit, het succes (vaak worden programma's na 2 floppende kijkcijferuitslagen al van de buis gehaald) en over de interesse van mensen in dat programma. Je hebt altijd te maken met het programma'slot' en wat de concurrentie doet op dat tijdstip. Misschien is het typisch nederlandse hokjesgeest, is er moeilijk uit te rammen maar hopelijk komt iemand ooit tot het inzicht dat het ook anders kan.
Gerard Bik zei:

Helemaal mee eens, Trix.
De erfenis van de verzuiling kunnen we best missen. De kijkcijferterreur kunnen we missen als kiespijn. Elke keer opnieuw maken incompetente leiders een neutraal meetinstrument tot allesbepalende maatstaf. Zie ook de citotoetsellende in het onderwijs.

[Carine Damen]

Ik zou het heel erg vinden als er gekort wordt op de Publieke Omroep. Hier zijn toch de beste programma's te vinden. Helaas zal het niet anders zijn als er een CDA-VVD-PVV-kabinet komt. Hopelijk zijn ze dan zo slim te bezuinigen op de salarissen van Matthijs van Nieuwkerk en geestverwanten maar ik ben bang dat de makers van programma's over klassieke muziek e.d. weer moeten gaan betalen.

[Peter Luit]

Je zou de gedachte kunnen hebben dat de overheid nog een beetje invloed heeft op de kwaliteit van het aanbod binnen de publieke omroepen. Het aantal (idealistische) kwaliteits programma's is echter zeer gering. Ook de publieke zenders bieden steeds vaker de gebruikelijke 'rotzooi', die de consument kennelijk graag wil zien.

Dus of je de overheids bemoeienis tegen zulke hoge kosten moet blijven voortzetten voor een hele kleine kwaliteitsniche is wel degelijk een vraag waard, nog even afgezien van de politieke samenstelling van een nieuw kabinet.

Anderzijds, de complete overlevering aan commerciële zenders, zal ook niet gelukkig maken. De financiering door middel van advertising zal alleen maar toenemen, omdat de concurrentie vanuit het web alleen maar groter wordt. De samensmelting van web en TV zal ook de huidige 'quasi monopolie' positie van commerciële omroepen gaan bedreigen.

De consument zal in toenemende mate steeds vaker middels profielen en filters gaan bepalen wat hij/zij wil zien. Het element 'verrassen', waar vele bestaande 'zenders' zich zo op beroepen, kan zelfs 'gestuurd' worden binnen deze profielen.

Als de overheid zou inzien welke technologische ontwikkelingen de 'macht van de mediaconsumptie' steeds meer aan de consument 'overdragen', dan moet elke overheid tot de conclusie komen, dat de kosten die worden gemaakt om de overheidscontrole uit te voeren, niet meer in verhouding staan tot de omvang van die invloed.

[Peter Dekker]

Nederland is gezegend met een rijk geschakeerde publieke omroep. Ondanks het feit dat wij meer dan 20 publieke omroepen hebben zijn de kosten relatief laag. Het huidige bestel kost jaarlijks 50 euro per inwoner, terwijl dat in Engeland 77 euro is en in Zwitserland 139 euro. Alleen in Portugal is de publieke omroep goedkoper dan bij ons. Niettemin willen de leiding van de publieke omroep en de politici in Den Haag het aantal omroepen drastisch terugbrengen, in de klaarblijkelijke overtuiging dat dit een hoge besparing oplevert en leidt tot een betere programmering.

Bestuursvoorzitter Henk Hagoort van de NPO sprak in zijn nieuwjaarstoespraak nog over het plan het aantal omroepen uiterlijk in 2015 terug te brengen naar 15. NOS-directeur Jan de Jong deed daar op 12 augustus een schepje bovenop: drie ledengebonden omroepen zijn wat hem betreft voldoende. De NOS ziet ruimte voor bezuinigingen maar dan moet de NOS zélf natuurlijk wel gespaard worden, zo haastte De Jong zich eraan toe te voegen namens de NOS.

In de visie van De Jong is er dan nog plaats voor één levensbeschouwelijke omroep. Of dat een samenvoeging zou moeten betekenen van EO, NCRV en KRO is niet geheel duidelijk. Feit is dat de KRO en de NCRV amper aandacht schenken aan het thema levensbeschouwing, terwijl de EO zich voortdurend in bochten wringt om het thema zorgvuldig te verstoppen in familieprogramma’s. Een mooie kerkdienst zul je bij deze ‘voormalige’ christenomroepen niet op het tv-scherm vinden.

Dat geeft ook allemaal niks, want we hebben nog de 2.42-omroepen. Dat zijn kleine levenbeschouwelijke omroepen die beschikken over zendtijd omdat ze hebben aangetoond een levensbeschouwelijke stroming in Nederland te vertegenwoordigen. Zo zendt Zendtijd voor Kerken nog altijd kerkdiensten uit op zondag, en het RKK (Rooms-Katholiek Kerkgenootschap) laat zich niet onbetuigd met eucharistievieringen. Ook de moslims (MON), joden (Joodse Omroep) boeddhisten (BOS), hindoes (OHM) en humanisten (Human) mogen wekelijks wat uren vullen op radio en tv. En dan is er natuurlijk de IKON, die met programma’s als Het Vermoeden probeert nieuwe vormen van vieringen op televisie te brengen, en daarmee aanzienlijk meer kijkers weet te trekken dan met de voormalige kerkdiensten.

Het probleem is echter dat genoemde kleine omroepen door de leiding van de publieke omroep steeds verder worden gemarginaliseerd. Netmanagers en radiodirecteuren verbannen de uitzendingen naar de randen van de nacht, of verplaatsen succesvolle programma’s van Radio 1 naar Radio 5, waardoor ze alleen nog via de middengolf of de kabel te horen zijn. De kleine omroepen schreeuwen moord en brand, maar blijven machteloos door de invloed van de centrale leiding. Een beroep doen op hun wettelijk verankerde functie haalt weinig uit. Er is wel vastgesteld hoeveel uren ze mogen uitzenden, maar niet op welke zenders.

Het RKK organiseerde op vrijdag 20 augustus in Hilversum een symposium over de rol van religie in het publieke bestel. Onder anderen oud-premier Ruud Lubbers, omroepcoryfee Ton F. van Dijk en mediabisschop Frans Wiertz gingen tijdens het symposium in debat over deze en andere vragen. Volgens Leo Fijen, hoofd RKK Zendtijd, moet de discussie over de rol van religie in het publieke bestel verplaatst worden van de achterkamers naar het grotere publiek. “Op dit moment wordt religie gemarginaliseerd. Religie is een grotere rol in het publieke domein gaan spelen. Wij willen uitdragen dat religie voor iedereen is, of je nou kerkelijk bent of niet”, aldus Fijen.

Fijen slaat de spijker op zijn kop. De kleine 2.42-omroepen vervullen binnen het bestel een belangrijke rol. Opheffen leidt op geen enkele wijze tot een substantiële bezuiniging op de totale omroepbegroting. Ze organisatorisch laten samenwerken is prima mogelijk, mits het redactionele werk van de omroepen maar onafhankelijk kan blijven.

De centrale leiding van de publieke omroep moet en kan de toenemende relevantie van religie in de samenleving niet langer negeren. Tussen nu en eind 2015 zijn overigens binnen de publieke omroep geen draconische wijzigingen te verwachten. Elke omroep heeft een concessie tot 1 januari 2016. Die concessie tussentijds wijzigen staat gelijk aan onbehoorlijk bestuur. Wel zijn besparingen denkbaar en noodzakelijk als VVD en CDA in een nieuwe coalitie hun macht doen gelden. Het plan van de PVV om de publieke omroep te beperken tot één tv-zender en tegelijkertijd alle radiozenders op te heffen, zullen zij adequaat naar de prullenbak kunnen verwijzen.

De levensbeschouwelijke programma’s van de publieke omroep passen geheel bij de kernfunctie van een publieke taakorganisatie. Niet de kijkcijfers zijn bepalend bij het maken van programmatische keuzes maar de inhoud. Dat is goed en dat moet zo blijven. Anders resteert straks slechts Hour of Power bij RTL 5: de kerk op tv door middel van ingekochte reclameminuten.

[Gerard Bik]

Misschien een kwestie van taalgebruik, maar in het publieke domein speelt m.i. vooral persoonlijke spiritualiteit een toenemende rol. Religie associeer ik meer met de geïnstitutionaliseerde spiritualiteit van de kerken.

De kleine levenbeschouwelijke omroepen zijn een mooi voorbeeld van het fundamentele verschil tussen programmakwaliteit en kijkcijfers. Kijkcijfers vallen misschien tegen, maar de waardering per kijker is ongetwijfeld zeer hoog, alleen wat lastig te meten.

Peter Dekker zei:

... Religie is een grotere rol in het publieke domein gaan spelen. ...

[Frans Heitling]

Eerste veronderstelling is niet echt hard, voortvarendheid en kabinetsformatie gaan nooit samen. Laat staan in deze kabinetsformatie. Zoals altijd zal er een compromis uitkomen, waarin het bestaande doorgaans taaier is dan de veronderstelde wens tot verandering. Misschien van 3 naar 2 netten. Strengere toetsing op draagvlak en toevoegend vermogen van omroepen. LLink weg, Omroep MAX weg, Humanistische omroepweg, enz. Kortom hetzelfde maar dan een tikkeltje minder.

[freda hierck-keuker]

Het idee van Trix is prima. Ik woon 20 jaar op Curacao en kan daar tegenwoordig niet alleen BVN, maar ook de 3 zenders van de publieke omroep ontvangen. Vooral aan de actualiteitenrubrieken ergeren we ons dood, want je kunt er donder op zeggen dat je op Nederland 1, 2 en 3 dezelfde actualiteiten voorgeschoteld krijgt en dan daarbovenop nog een keer hetzelfde op BVN. Vooral de laatste dagen is het hopeloos, met VVD, CDA en PVV.
Ja, drie zenders met inderdaad 1 voor nieuws en actualiteiten, 1 voor kunst, cultuur etc en 1 voor amusement. Een prima oplossing en bovendien geldbesparend.

Freda Keuker